Leasing samochodowy

Geneza leasingu

Początki umowy leasingu sięgają transakcji zawieranych w starożytnym Egipcie oraz Mezopotamii, czyli około 3000 lat p.n.e. Instytucjami zbliżonymi do umowy leasingu znanej współcześnie były w tym okresie najem i dzierżawa. Umowy te zawierano również w państwie Sumerów, a ich regulacje znalazły się także w babilońskim kodeksie Hammurabiego.

Jako pierwowzór współczesnej umowy leasingu uważana jest najem rzeczy w starożytnym Rzymie, czyli locatio conductio rei. Rzymianie pod tym pojęciem rozumieli zarówno współcześnie rozumianą najem jak i dzierżawę. O zakresie praw i obowiązków wynajmującego oraz najemcy decydowała umowa dwustronna, w ramach której wynajmujący zobowiązywał się do odstąpienia na określony czas i za z góry ustaloną kwotę nieruchomości bądź rzeczy ruchomej, w celu użytkowania lub użytkowania i pobierania pożytków. Podstawowym obowiązkiem wynajmującego było udostępnienie rzeczy, natomiast zadaniem najemcy była zapłata czynszu oraz sumienne użytkowanie rzeczy. Jeśli strony umowy nie uzgodniły inaczej, ryzyko uszkodzenia lub utraty rzeczy ponosił wynajmujący, jednakże często przenosił on to ryzyko na najemcę. Czynsz uiszczany był po upływie okresu dzierżawy lub najmu. Możliwe było oddanie rzeczy w podnajem, a nawet sprzedaż w trakcie trwania najmu. W przypadku, gdy po upływie terminu trwania zawartej umowy, najemca nadal użytkował daną rzecz, umowa najmu uznawana była za odnowioną.

Umowy najmu były szeroko wykorzystywane w starożytnym Rzymie, czemu sprzyjało rozwarstwienie społeczne oraz ekonomiczne. Powszechnie praktykowane były przykładowo przez właścicieli niedużych majątków ziemskich, którzy w trakcie prac sezonowych wynajmowali narzędzia i niewolników bez konieczności zakupu lub utrzymywania ich poza sezonem trwania prac.

W średniowieczu umowy leasingu rozwijały się w głównie w Wielkiej Brytanii i dotyczyły głównie budynków i gruntów. Okres trwania umów mógł obejmować od 99 do 999 lat z góry określonym terminem rozpoczęcia i zakończenia umowy. Przyczyną rozwoju tego typu umów w Wielkiej Brytanii była obowiązująca tam teoria, która uznawała Koronę za absolutnego właściciela ziem. Nadania majątków ziemskich przyjmowały więc formę przypominającą współczesny leasing. Umowy te gwarantowały nieskrępowane posiadanie i korzystanie z nieruchomości. Z kolei rzeczy ruchome przekazywano do użytkowania krótkotrwałego na postawie umowy najmu. Do XVIII wieku rzeczy ruchome były przedmiotem leasingu jedynie w sytuacji, gdy były powiązane z nieruchomością. Jednak pod wpływem rozwoju gospodarki towarowej w monarchii, uznano iż leasing może również dotyczyć rzeczy ruchomych.

Przełomowym okresem dla rozwoju leasingu była rewolucja przemysłowa w Wielkiej Brytanii w XIX wieku. Zapotrzebowanie na łatwy oraz stosunkowo tani dostęp do różnego rodzaju dóbr inwestycyjnych przyczyniły się do zwiększenia zainteresowania oraz wykorzystania transakcji leasingowych. Początkowo znalazły one zastosowanie w transporcie kolejowym i dotyczyły maszyn produkcyjnych i wagonów towarowych. Umowy leasingowe stosowały pierwsze przedsiębiorstwa w Wielkiej Brytanii. Istnieje pogląd, że część z nich oparła strategie swojego rozwoju właśnie na transakcjach leasingowych. Przedsiębiorstwa te wprowadzały coraz bardziej elastyczne warunki umowy, oferując jednocześnie wysokiej jakości towary. W połowie XIX wieku zaczęła pojawiać się opcja zakupu towaru objętego leasingiem po upływie terminu obowiązywania umowy.

Pierwszą zarejestrowaną spółką leasingową na świecie była Birmingham Wagon Company, która została utworzona w grudniu 1855. Działalność leasingowa tej spółki obejmowała przede wszystkim wagony kolejowe oraz środki transportu dla przedsiębiorstw wydobywczych. Było to związane z rozwojem przemysłu metalowego i węglowego w Wielkiej Brytanii.

W drugiej połowie XX wieku doszło do rozpowszechnienia się nowoczesnego leasingu, który zaczął obejmować większość sfer obrotu gospodarczego. Zaczęły się także tworzyć w tym czasie spółki wyspecjalizowane w transakcjach leasingowych, min Mercantile Leasing Company. Na rozwój leasingu istotny wpływ miała również działalność jednostek leasingowych, np. Central Leasing LTD i stowarzyszeń przedsiębiorstw leasingowych takich jak Leasing Association.

W USA rozwój leasingu przebiegał analogicznie jak w Wielkiej Brytanii i początkowo przedmiotem tych transakcji były tylko nieruchomości. Umowy leasingu zaczęto wykorzystywać w odniesieniu do ruchomości w przemyśle kolejowym dopiero od połowy XIX wieku. Do upowszechnienia leasingu w Stanach Zjednoczonych doszło w połowie XX wieku, wraz z ograniczeniem możliwości odpisania kosztów amortyzacji. Sprzyjała mu również nieudolność rynku kredytów średnioterminowych. W tym czasie wykształciło się wśród Amerykanów przekonanie, iż posiadanie rzeczy nie jest konieczne, aby móc z niej czerpać korzyści.

Tę koncepcję wykorzystał H. Schoenfeld, założyciel pierwszego, niezależnego przedsiębiorstwa, który zajmował się jedynie działalnością leasingową – United States Leasing Corporation. Sukces tej spółki przyczynił się do powstawania kolejnych, zajmujących się zarówno leasingiem pośrednim oraz bezpośrednim. Równolegle z rozwojem tej branży powstało zapotrzebowanie utworzenia systemu kredytowego oraz ubezpieczeniowego dla przedsiębiorstw świadczących tego typu usługi.

Kolejnym i zarazem ostatnim etapem rozwoju transakcji leasingowych było powstanie związków spółek leasingowych funkcjonujących na skalę krajową i międzynarodową. Ich głównym celem była organizacja współpracy, promocja leasingu na świecie oraz likwidowanie barier w dalszym rozwoju umów leasingowych. Przykładem takiego stowarzyszenia jest Europejska Federacja Związków Spółek Leasingowych (LEASEEUROPE), która zrzesza 26 związków krajowych.